Mùa đông với thời tiết lạnh, hanh khô thường khiến cơ thể mất nước âm thầm nhưng đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe chung mà còn làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận. Nhiều nghiên cứu cho thấy số ca mắc sỏi thận thường tăng trong những tháng lạnh bởi sự kết hợp giữa mất nước, ít vận động và chế độ ăn uống không hợp lý. Để bảo vệ sức khỏe thận, việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và biện pháp phòng ngừa là vô cùng quan trọng.
Nguyên nhân dễ mắc sỏi thận hơn vào mùa đông
1. Mất nước âm thầm khiến nước tiểu cô đặc
Bác sĩ Bhavin Patel, chuyên gia tiết niệu tại Bệnh viện Đa khoa Zen (Mumbai, Ấn Độ), cho biết nhiều người bị mất nước mà không hề nhận ra. Thời tiết lạnh làm cơ thể ít cảm thấy khát, khiến lượng nước nạp vào giảm đáng kể. Khi nước tiểu trở nên cô đặc, các tinh thể canxi, oxalat và axit uric dễ tích tụ và tạo thành sỏi.
Khi sỏi di chuyển trong đường tiết niệu, người bệnh có thể gặp những cơn đau thắt dữ dội vùng lưng và bụng dưới.
2. Không khí lạnh – khô làm tăng nguy cơ mất nước
Trong mùa đông, cơ thể ít tiết mồ hôi nhưng nước vẫn thất thoát qua hô hấp và da. Không khí lạnh, khô làm tình trạng này nặng hơn, dẫn đến nước tiểu đậm đặc. Những người từng bị sỏi thận hoặc có bệnh nền như tiểu đường, béo phì, gút dễ mắc lại hơn trong mùa lạnh.
3. Giảm cảm giác khát khi nhiệt độ thấp
Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy nhiệt độ lạnh khiến cơ thể giảm cơ chế kích thích cảm giác khát. Người dân uống ít nước trong thời gian dài sẽ rơi vào trạng thái mất nước nhẹ kéo dài – môi trường lý tưởng để sỏi hình thành.
4. Chế độ ăn mặn, nhiều đạm làm tăng nguy cơ
Nghiên cứu năm 2016 của Hội Thận học Mỹ ghi nhận chế độ ăn nhiều muối và nhiều đạm động vật làm tăng lượng canxi và axit uric bài tiết qua nước tiểu. Khi cơ thể thiếu nước vào mùa đông, các chất này dễ kết tinh thành sỏi nhanh hơn.
Biểu hiện của sỏi thận cần chú ý
Sỏi thận thường không có triệu chứng cho đến khi sỏi bắt đầu di chuyển. Một số biểu hiện phổ biến gồm:
- Đau nhói vùng lưng, hông, lan xuống bụng dưới
- Tiểu buốt, tiểu rắt, nóng rát khi đi tiểu
- Nước tiểu đục, đỏ hoặc có mùi lạ
- Buồn nôn, nôn ói, mệt mỏi
- Đi tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu ít
Nếu không điều trị sớm, sỏi có thể gây tắc nghẽn đường tiểu, dẫn đến nhiễm trùng thận – một biến chứng nguy hiểm.
Cách điều trị sỏi thận hiệu quả
Tùy vào kích thước và loại sỏi, phương pháp điều trị sẽ khác nhau:
1. Sỏi nhỏ
Với sỏi kích thước nhỏ, bác sĩ thường khuyến nghị:
- Uống đủ nước, giúp tăng dòng chảy nước tiểu và đẩy sỏi tự nhiên
- Sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc giãn cơ trơn theo chỉ định
- Theo dõi định kỳ bằng siêu âm hoặc CT
2. Sỏi lớn hoặc gây tắc nghẽn
Khi sỏi không thể tự đào thải, bác sĩ có thể chỉ định:
- Tán sỏi bằng sóng xung kích
- Nội soi niệu quản để gắp sỏi
- Tán sỏi bằng laser
- Trong trường hợp hiếm, cần phẫu thuật để loại bỏ sỏi
Chẩn đoán sớm luôn giúp quá trình điều trị nhẹ nhàng hơn và hạn chế tối đa biến chứng.
Cách phòng ngừa sỏi thận vào mùa đông
1. Uống đủ 2.200 – 2.600 ml nước mỗi ngày
Nước là yếu tố quan trọng nhất giúp phòng sỏi thận. Nên uống:
- Nước lọc
- Nước ấm
- Trà thảo mộc như bạc hà, hoa cúc, atiso đỏ
- Các món súp, canh giữ ấm và bổ sung dịch
Theo dõi nước tiểu hằng ngày: màu càng trong nhạt càng tốt. Nếu nước tiểu sẫm màu, cơ thể đang thiếu nước.
2. Giảm muối trong chế độ ăn
Muối làm tăng lượng canxi thải qua nước tiểu – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây sỏi thận.
Giảm các món quá mặn như:
- Đồ khô, đồ rim
- Xúc xích, thịt xông khói
- Thức ăn nhanh
Hạn chế đồ ăn nhiều đạm động vật, đặc biệt là thịt đỏ.
3. Tập thể dục đều đặn ngay cả khi trời lạnh
Vận động giúp cơ thể điều hòa chuyển hóa, hỗ trợ chức năng thận và kiểm soát cân nặng. Mùa đông có thể lựa chọn:
- Đi bộ trong nhà
- Yoga
- Đạp xe tại chỗ
- Tập giãn cơ buổi sáng để tăng lưu thông máu
4. Theo dõi màu sắc nước tiểu mỗi ngày
Đây là cách đơn giản giúp phát hiện sớm tình trạng mất nước hoặc dấu hiệu sỏi thận.
Nếu nước tiểu có màu:
- Rất sẫm, vàng đậm
- Đục
- Có màu đỏ hoặc lẫn máu
→ Cần bổ sung nước hoặc đi khám ngay.
5. Giữ ấm cơ thể để giảm thất thoát nước
Trời lạnh khiến cơ thể tiêu hao năng lượng và nước nhiều hơn qua hơi thở. Cần:
- Mặc áo giữ nhiệt
- Đeo khăn, găng tay, giữ ấm vùng bụng – lưng
- Ưu tiên không gian sinh hoạt ấm áp, tránh gió lùa
6. Ăn nhiều rau củ và trái cây giàu nước
Các loại trái cây như cam, bưởi, dưa leo, lê, táo không chỉ bổ sung nước mà còn giúp cân bằng khoáng chất, giảm sự kết tinh gây sỏi.
Khi nào cần đi khám sớm?
Nếu nhận thấy các dấu hiệu sau, không nên chần chừ:
- Đau lưng hoặc bụng dưới kéo dài
- Tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu
- Buồn nôn, sốt, rét run
- Nước tiểu có mùi hôi bất thường
Khám sớm giúp hạn chế biến chứng như nhiễm trùng thận hoặc suy giảm chức năng thận.
Mùa đông là thời điểm dễ hình thành sỏi thận hơn do cơ thể mất nước âm thầm và thay đổi thói quen sinh hoạt. Bằng cách uống đủ nước, hạn chế muối, duy trì vận động và theo dõi màu sắc nước tiểu, bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa sỏi thận ngay tại nhà.
Chủ động bảo vệ thận không chỉ giúp giảm nguy cơ sỏi mà còn duy trì sức khỏe toàn diện trong suốt mùa lạnh.
